Andale

Mexikon sartu orduko konturatzen zara Kuba irla bat dela, hitzez hitz esanda, alegia, itsasoko urez eta politikaren ozeanoz inguratuta dagoela alde guztietatik. Bestela bi lurralde hauek hain gertu egonda bertako gizartea ez zen hain desberdina izango. Eta desberdina da arlo askotan, jendearen itxura fisikoan, hizkeran, janarietan...

Mexikarrek badute gaztelaniaz hitz egiteko modu berezi eta propio bat, gure artean nahiko ezaguna dena, azentua, hiztegia, esamoldeak.

Guri adibidez egiten diguten lehen galdera "¿andan paseando?" izaten da.  Si, en bicicleta.

¿Y de donde quitaron? De Cancun. 

¿Y de donde vienen? De Europa.

Eta hemen askok eta askok: 

¿Y desde Europa en bici?, pues si que es lejos, edo Y ¿eso donde queda?

Kuban ez bezela, hemen gehienetan gu hasten gara beraiekin hizketan, hau edo bestea non dagoen galdetzeko. Kuriosidadia sortarazten dugu baina normalean inor ez da guregana erraz hurbiltzen. Orain arte denek oso jator eta laguntzeko borondate handiarekin erantzuten digute. Oso lasai ibiltzen gara hemen.

Gure oinarrizko alimentua: Tortillita

Bestalde, herri guztietan esaten digute "aca esta todo muy tranquilo" pero anden con cuidado por alla. Emakume batek esan zigun, Dios mio, por esas carreteras aisladas, les pueden atracar, como se atreven? Vayan con Dios, yo tambien rezare para que no les pase nada. Beldurra barruraino sartzea lortu dutela dirudi, baina aipatzen dutena guk inon ez dugu ikusi. Alderantziz esango genuke, jende jatorra eta herrixketan bizitza komunitarioa oso bizia da aurkitzen duguna. 

Guri, momentuz, egonezin edo alerta egoera pizten diguten bakarrak polizia desberdinak dira. Jarreretan, keinuetan, armak agerian eramateko ohitura horretan, arriskua hortxe dagoela nabaritzen dugu. Kasu hauetan zentzu guztiak adi jartzen ditugu eta dena oso ondo neurtuta egiten dugu. Momentuz bi aldiz bakarrik etorri  dira gugana identifikazioa eskatzera. Eta hauek ere, de donde vienen y adonde van. Hitz gutxirekin erantzun eta aio.

Izan dira gure bidaiaren berri eman eta zeharo emozionatu diren bi emakume ere. Yo si no tuviera el hijo tan pequeño tambien haria este viaje. Que padre, que padre!  zioen besteak begiak ireki-irekiak zituela.

Guztien azken hitza bera izaten da  toki guztietan.Guk muchas gracias esan eta beraiek: "andale" edo "orale".

Horrela joan dira bi aste hauek Quintana Roo, Yucatan, Campeche eta Tabasco estatuetatik. Orain Chiapasen murgilduko gara, diotenez Mexikoko estaturik pobreenetarikoa, nahiz eta errekurtso natural ta energetiko handienetarikoak izan. Betikoa, beste batzuek aberastasuna eraman eta miseria zabaldu bertakoei. Yucatan penintsularen lautada handi hau atzean utzi eta begi bistan ditugu gure aurrean Chiapaseko lehenengo mendi kateak. Zer aurkituko ote dugu bailara horietan?

Andale, pues!