Mayen lurraldetatik barrena

Bada bidaian asko erabiltzen dugun gauza bat, lurralde bakoitzero aldatzen duguna eta bere laguntza ezinbestekoa zaiguna.  Denbora pasatzen dugu  berari begira: Mapa.

Cancunetik atera ginenean, Merida zen buruan geneukan hurren helmuga. Baina mapa ireki eta bertara iritsi baino lehen karretera feredaletik ateratzen ziren bidexkek kuriositatea pizten ziguten. Bide horiek jarraituta, Mayaz idatzitako hainbat herri txiki ezagutzeko aukera geneukan.

Gure instintoari kasu eginez, karretera federala atzean utzi genuen, ta a ze lasaitua, trafikoa ere atzean gelditu baitzen.  Orain, kotxeen zaratarekin pedaleatu beharrean, txorien kantuek alaitzen zuten gure belarria ta tximeletak genituen bidelagun.

Bideak, guanoz eta egurrez eginiko etxeetara eraman gintuen. Bazkaltzeko ordua iritsi zitzaigunez,  Popola herriko ixkina batean eseri ginen zerbait jatera. Berehala genituen herriko umeak gure inguruan. Kuriositatea zuten nor ginen jakiteko baina erdi lotsatuta zeuden, guri begira eta parre txiki bat ezpainetan. Oso inpresio ona eman digute maiek. Herri batetik pasatzean, denek egiten digute agur eskuarekin, irriparrea ahoan. Jende umila da. Pixkanaka, gure artean elkarrizketa piztu ta azkenean beraien herria erakutsi ziguten; eliza, cenotea, maiek eraikitako tenplu moduko bat…

Hurrengo herriko ongietorria ere ez zen gutxiagorako izan. Iritsi ta berehala, Rigobertok, 18 urteko mutilak, arratsalderako plana lotu zigun. Lehendabizi, herritik gertu zeuden ruina maiak ikustera joan ginen. Berak, bertan egiten du lana beste hainbat herriko gizonekin. Hau, estatuak emandako lan tenporala da. Sei astez, ruina inguruan dagoen begetazioa moztu behar dute matxetearekin, lekua txukuntzeko. Bestalde, Yaxunah herria milpatik (bertan landatzen dute gero tortillak egiteko erabiltzen duten artoa, frijolak, kalabazak…) eta ehizetik bizi da.

Ondoren, herrira itzuli ginen eta bertako cenotean bainu eder bat hartu genuen. Benetan leku bereziak dira hauek. Maien arabera, lur-azpiko putzu hauek, inframunduarekin lotura zuten. Rigobertok ez daki igerian baina gure laguntzarekin alde batetik bestera mugitzen gara. Hizketan aritzen gara ta gure harridurarako, bera iada ezkonduta dagoela eta hiru hilabeteetako umetxo bat daukala esaten digu.

Bainu freskagarriaren ondoren, herriko zentro komunitario kulturala erakusten digu. Bertan, hainbat ekintza antolatzen dituzte; antzerkia (beste herritan antzezten dutena), zankoak, naturarekin lotutako gaiak… Deigarria egin zaiguna maien joku bitxia da. Pelotarekin paseka ibiltzen dira, baina gerriarekin eman behar zaio soilik. Zentro kulturalaren kanpoko murala ere oso polita da. 

Gauean, bere familiarekin afaltzen dugu. Aitonatik hasita, guztiak musikariak dira. Afaltzen ari ginela aitak tronpeta jo zigun, bere alabaren ahotsaren laguntzarekin, baita ondoren Rigobertok ere.

Lotarako ere arazorik ez, bi hamaka utzi zizkiguten. Hemen mundu guztiak horrela egiten du lo.

Ikusten duzuen moduan, asmatu dugu bide hauetatik etortzen.  Hemen daude benetako herri maiak eta ez turistentzat prestatuta dauden  lekuetan,  Chichén Itzáren moduan.