"Apirilak 21"

Behatzaileak Moreliako karakolean

Hau da  hamabost egun hauetan egon garen herrixka edo asentamenduaren izena. Edo, hobe esanda, 2007ra arte herrixka izan zena. Urte horretan bertako biztanleak aldegitera behartu bait zituzten aldameneko Nance herriko talde batekoek (Orcao kafegileen elkartean antolatuta daudenak) mehatxuen historio bati bi etxola errez amaitu zutenean. Gatazka honen hasiera baina 1994ean hasten da, zapatisten altxamenduaren unean. Garai hartan, zapatistek zenbait jauntxoen lur eremu bereganatzen dituzte eta populatzen hasten dira bertako lurrak lantzeko. Horrela 1994ko apirilaren 21ean sortzen da herrixka hau. Historia kontatzen duen konpa baten audioa hemen duzue. Hemendik gertu ere badago beste bat era berdinean sortutakoa, "Apirilak 10", eta une hauetan Partidisten erasoak jasaten ari dira ere.

Bolondres bezala etorri gara hona "Frayba" Giza Eskubideen aldeko erakundearen bitartez. Erakunde honen historia eta ezaugarriak aurreko estekan topatuko dituzue. Astelehenero tailertxo bat antolatzen dute eta elkarte baten ziurtagiria eskatzen diete bolondres bezala aurkezten direnei. Guk bagenuen hori, eta esperientzia probatzera animatu ginen. Fraybakoek EZLN-kin harreman estua dute eta herri autonomo zapatistetan ematen diren gatazkei jarraipena egiteko bolondresak bidaltzen dituzte, hauek egoeraren berri

eman dezaten, giza eskubideen aurkako ekintzak salatzeko eta herri hauei babesa emateko. 2007tik aurrera, beraz, herrixka hustu zen baina zapatistek lur hauek defendatzen jarraitu dute atsedenik gabe. Zazpi urte daramate EZLNko sostengu oinarrikoek 15 eguneko txandak egiten  bertan Orcaokoak sar ez daitezen. Azken hilabete hauetan San Pedro Polho-ko jendea (Tzotzilak) ari da lan hori egiten.

Mexikoko gobernuak zapatisten aurka  daraman intentsitate apaleko gerraren adibide garbia da hau ere. Izan ere, Orcaon sartu ziren Nanceko biztanle hauek 1994ean EZLNko oinarrikoak ziren baina urte batzuk beranduago PRIra pasa ziren, hauen opari eta txanponak jasoz. Garai hartan 2000. urte inguruan beraiek lur eremu hau erreklamatu zuten eta zapatistekin negoziatu ondoren eremua erdiz erdi banatzea adostu zuten. Aurrerago baina, Gobernuak gehiago eskatu zien eta honen babesa jasotzen jarraitzeko men egin behar hasierako saldukeriari. Beraiek egin behar zuten zapatistak botatzeko lan hori, gobernuak zuzenean egin nahi ez zuena. Mertzenarioak bihurtuta bukatu dute zapatista ohi hauek.

 Gerra honek min egiten die zapatistei, ez baita oso deigarria edo ikusteko erraza kanpotik, barrutik nahi die pixkanaka desgastatu, horregatik esan digu konpa batek: "une honetan ateak itxita dauzkagu, gure mugimenduan inor gehiago sartzeko aukerarik ez dugu ematen. Irtetzeko bai, nahi duenak aldegin dezake". 

Garbi dago erresistentzia borroka luze honetan, garatzen ari diren proiektu autonomoa zabaltzeko eta sendotzeko barne kohesioa eta sendotasuna nahi dutela indartu. Une honetan, bi aldeak banatzen duen mugan zapatistek jarritako hesia botatzen eta alanbrea lapurtzen ari dira Orcaokoek. Gu izan garen 15 egun hauetan 1500 metro alanbre lapurtu dituzte.

Asentamentura eta aurrerago dagoen Puebla herriskara doan lurrezko bidea ere kontrolatzen dute "21 de Abril"-era dihoaztenei bidea ixteko. Gu ere sartzeko eta ateratzeko basoko bidexketatik sahiestu dugu beraien kontrola.                                                                                                               Esperientzia polita bizi izan dugu "konpa" hauekin bi aste hauetan. Umilak, pazientzi handikoak eta alaiak, oso alaiak dira. Ia inork "Castilla" hizkuntza ezagutzen ez zuenez gu izan gara "tzotzil" hizkuntzara pixkabat hurbildu garenak: "kolabal konpa, taksi ba'at".

Eskerrik asko, laister arte.

Lasaiak izan dira oso egun hauek, eguneroko beharrak bete (sua piztu, ur bila joan, janariak prestatu...) eta bizpahiru egunetan behin hesian zehar buelta bat eman zer puskatu edota lapurtu zuten ikuskatzeko. Azken hau, hiru bat orduko ibilaldia izaten zen, txoriak ehizatzeko, okotea biltzeko eta konpekin landareei buruz zertxobait ikasteko. Bideoan dituzue jaso ahal izan ditugun irudiak tokia eta egiten genuenari buruz ideia bat egiteko.

Kandelen argitan musean